Onderuitgezakt op de bank, ogen vastgeplakt aan het scherm, de schoenen net uitgetrapt. Je kind zit weer eens aan z'n apparaat gekluisterd en is nergens voor te porren. Het is een bekend beeld voor veel ouders. Wat is nou voor eens en voor altijd de beste manier om om te gaan met het schermgebruik van je kind?

"Nog tien minuutjes, mam!"

Een afgeschermd account of een kookwekkertje: er zijn veel mogelijkheden om het schermgebruik van je kind zoveel mogelijk in te perken. Het opstellen van een maximale schermtijd is dan ook de favoriete en meest gebruikte regel onder Nederlandse ouders. En of het nou gaat om een uur per dag, alleen even na het avondeten of 20 minuten in de week: bijna alle ouders hebben regels opgesteld als het gaat om de schermtijd van hun kind.

Maar liefst 77% van de ouders die regels hebben opgesteld geeft aan dat er afspraken zijn gemaakt over schermtijd. Een deel hiervan maakt zelfs alleen afspraken over de schermtijd: namelijk 39%. De andere 61% hanteert hiernaast ook nog andere afspraken, bijvoorbeeld:

• alleen digitaal mediagebruik onder toezicht;
• geen online aankopen of apps downloaden zonder toestemming;
• alleen sites bezoeken die door de ouder(s) zijn goedgekeurd.

Laat die toegestane schermtijd nou net de regel zijn die kinderen het meest overtreden: 70% van de ouders die zegt dat het kind wel eens de regels aan de laars lapt, geeft aan dat het gaat om de schermtijd. "Het is verleidelijk om 24/7 je device te gebruiken voor filmpjes en contacten", zegt een ouder van een 12-jarig kind in het onderzoek. "Daarnaast wordt voor en op school de iPad gebruikt. Ook samen met bijvoorbeeld FaceTime huiswerk maken. Lastig dus om heel duidelijke afspraken te maken, het loopt in elkaar over."

Bovendien is het voor een kind moeilijk om zich aan de afspraak van een maximum tijd te houden, wanneer je als ouder wél gewoon blijft appen, mailen of werken achter de computer. Natuurlijk: jij speelt geen Minecraft of kijkt eindeloos TikTok filmpjes, maar voor een kind kan het toch oneerlijk overkomen.

Eén ouder geeft aan dit op te lossen door zich aan dezelfde regels te houden als het kind: "Na 20:00 uur offline (ik dus ook) en tijdens het eten offline (ik dus ook)." Of het nou echt vol te houden is om zo eensgezind te zijn (ga je plotseling ook ineens om 20:30 uur naar bed?), het maakt het voor je kind wel makkelijker om zich aan de regels te houden.

Sommige ouders laten zich niet kennen en gebruiken standaard een kookwekkertje of het alarm op hun telefoon om aan te geven dat het tijd is. "Zeurt ze bij het gaan van de wekker, dan mag ze de volgende dag niet op de tablet," laat een ouder standvastig weten. 

Ook een andere ouder maakt gebruik van een duidelijke tijdslimiet: "Na 1,5 uur gaat het ding weg en de wifi uit. Dat levert uiteraard boze buien op, maar dan is het de volgende dag gewoon helemaal geen telefoon meer (en haar buien zijn zonder telefoon een stuk prettiger)!".

Tip 1: Stop met de kookwekker

Het geluid van het alarm of kookwekker is misschien wel het meest gevreesde geluid in huis geworden. Kinderen die kwaad roepen: "Maar ik ben nog maar net bezig!", of: "Alleen nog dit filmpje!". Elke dag weer hetzelfde liedje. Denise Bontje is specialist op het gebied van mediaopvoeding en heeft dé tip voor geïrriteerde ouders (en kinderen).

Allereerst: kijk mee met wat je kind doet op het scherm en toon interesse: "Probeer erachter te komen waar ze naar kijken en welke spelletjes ze spelen. Kijk met ze mee en vraag hoe lang een aflevering duurt of uit hoeveel levels een spel bestaat. Daar kun je vervolgens duidelijke afspraken over maken, die makkelijker zijn na te komen voor je kind." 

Dus: maak de afspraak om niet door te klikken na dat ene YouTube filmpje, of om 1 tot 2 levels van een spel uit te spelen. Zo is iets echt 'afgesloten' voor je kind, in plaats van het plotselinge en genadeloze gering van de wekker, midden in hun spel of filmpje.

"Ik vraag ouders altijd: hoe zou je er zelf op reageren als er een wekker gaat tijdens het kijken van je lievelingsserie?", zegt Denise.

"Ik heb zijn telefoon afgepakt - alsof hij geen zuurstof meer kreeg"

Goed, de kookwekker ligt weer in de keukenla en je hebt braaf nieuwe afspraken gemaakt met je kind. Dit wil niet zeggen dat alles gelijk koek en ei is. Want zonder 'harde' tijd is het voor kinderen extra makkelijk om stiekem een nieuw filmpje aan te klikken, of verder te gaan met het appen van hun vrienden. En wat doe je dan, als je kind keer op keer de regels negeert en doorgaat met zijn of haar schermtijd?

Een groot deel van de ouders (75%) neemt dan maatregelen. Weer 53% daarvan is er stellig over: het apparaat wordt afgepakt of het schermgebruik wordt (flink) ingekort. Zo zegt een ouder van een 11-jarig kind dat er een maximumtijd is ingevoerd: "Maar wij zijn er te vaak niet bij om dit te controleren.". Weer een ander zegt: "Ik heb zijn telefoon wel eens afgepakt - alsof hij geen zuurstof meer kreeg."

18% van de ouders die maatregelen neemt, bespreekt het wanneer er een probleem is en wil bewustwording creëren bij het kind. Zo ook een ouder van een 8-jarige, die verzot is op YouTube filmpjes: "Ik probeer steeds duidelijk te maken dat het niet reëel is om jezelf te meten met de 'perfecte plaatjes' die van deze mensen neergezet worden. En dat dit slechts een buitenkantje is en geen goed beeld geeft van hoe hun leven in werkelijkheid is."

Een ander zegt: "Wij besteden tijd aan het in perspectief zetten van wat er op de kinderen afkomt. Ook digitaal. Opvoeden dus eigenlijk en erbij blijven. En ook zelf ervaren wat er gebeurt tijdens een potje FIFA."

Een klein deel van de ouders (7%) probeert juist andere activiteiten te stimuleren: "We zoeken samen naar andere activiteiten om te doen, zoals naar het bos, naar een museum, bordspellen doen..." Een ouder van een 10-jarig kind zegt: "Ik ben bewust weer gaan voorlezen voor het slapengaan."

Tip 2: kwaliteit > kwantiteit

Dan nu de hamvraag: wat doe je wanneer jij vindt dat het schermgebruik van je kind alle perken te buiten gaat?

Daarvoor moeten we eerst even kijken naar de belangrijkste regel die wordt opgesteld door ouders én verbroken door kinderen. De schermtijd.

De schermtijd wordt door veel ouders als belangrijkste regel gezien, maar volgens Denise is dit nou juist niét de belangrijkste factor.  “Het gaat meer om wat je kind digitaal doet, dan hoe lang het dit doet," legt Denise uit. "Kijk naar hoe je kind die schermtijd invult. Past wat ze doen bijvoorbeeld bij de leeftijd?"

Ook geeft Denise een belangrijk onderscheid aan: consumeren versus produceren. "Is je kind alleen maar bezig met het kijken van filmpjes en onderuitgezakt spelletjes spelen? Motiveer het dan om zelf iets te gaan maken, om digitale media op een creatieve manier te gebruiken. Dat is van een hele andere orde dan alleen maar ‘dingen binnenkrijgen’." 

Ouders die hun kind stimuleren om erop uit te gaan - naar het bos, een museum of gewoon even buiten spelen - maken dus dat onderscheid tussen consumeren en produceren. Maar je hoeft er niet per se met je kind 'op uit' om de creatieve kant van het brein te stimuleren. Ook digitaal kun je dit onderscheid al maken! Laat je kind bijvoorbeeld op een foto een bekend kunstwerk nadoen. Leer samen een dansje met behulp van een YouTube video. Of maak een TikTok filmpje. De mogelijkheden zijn eindeloos.

"Mijn ogen doen zeer, ik stop er even mee"

Het is natuurlijk tot op zekere hoogte dat alles online gedaan moet worden. Want ja: er zijn wel degelijk negatieve gevolgen van al dat schermgebruik. Als grootste negatieve gevolg zien ouders verslaving: maar liefst 33% van de ouders herkent dit bij zijn of haar kind. Ook een verminderde interactie (26%) en agressie of irritatie (19%) zijn bekende negatieve gevolgen. Echte fysieke klachten, zoals oog- of rugklachten, worden in mindere mate herkend: 10% van de ouders geeft aan dit als negatief gevolg van schermgebruik te zien.

Ondanks het herkennen van deze gevolgen, zijn er toch een aantal ouders die daarop geen actie ondernemen. Als voorbeeld geeft een ouder van een 7-jarige: "Ze stopt zelf als ze het aangeeft (bijvoorbeeld: mijn ogen doen zeer, ik stop er even mee).".

"Het is een groot woord: verslaving," zegt een ouder van een 11-jarige, "maar we houden het in de gaten, en hij kan er als het moet ook afstand van doen." Een andere ouder denkt dat het "zichzelf wel oplost" en weer een ander zegt: "Het is nog niet erg genoeg." 

Van het aantal ouders dat geen actie onderneemt, is er ook een klein percentage (21%) dat niet weet hoe te handelen. "Het is moeilijk om te bepalen welke acties je echt kunt ondernemen en wat nut heeft," zegt een ouder van een 6-jarig kind. Een ander vindt het "simpelweg een te groot onderdeel van deze tijd".

Tip 3: haal meer positieve effecten uit schermgebruik 

Denise geeft toe dat het een uitdaging is, maar ze spoort ouders aan vooral dingen samen te doen met hun kind. "Je kunt veel meer positieve effecten uit het digitaal mediagebruik van je kinderen halen, wanneer je de interactie opzoekt en meekijkt vanuit interesse.  Geef een kader aan waarbinnen je kind zich vrij kan ontwikkelen, onder begeleiding van jou. De betrokkenheid en de interactie met ouders of andere kinderen zijn waardevol voor het plezier en de ontwikkeling van je kind.”

Bovendien, als het kind gewend is om samen met jou te gamen of filmpjes te kijken, komt het makkelijker naar je toe wanneer er iets is. "Je maakt de ontwikkeling samen door, jij bent de eerste persoon bij wie ze aankloppen als er iets besproken moet worden.”

Als laatste: concentreer je niet teveel op de duur van het schermgebruik van je kind. "Beeldschermgebruik is verweven met ons leven, ook met dat van onze kinderen," concludeert Denise.

Dit artikel is tot stand gekomen naar aanleiding van een onderzoek naar de kijk van ouders op het digitaal mediagebruik van hun kind (in de leeftijd 6 - 12). Dit onderzoek is uitgevoerd door Markteffect in opdracht van Prijsvergelijken en is hier terug te lezen: Onderzoek Digitaal Mediagebruik kinderen